Ομιλία στη μνήμη των μαρτυρησάντων Μικρασιατών υπό του Πανοσ. Αρχιμ. Νήφωνα Βλυσίδη
Κυριακή μετά την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού 15/9/2019
Έχουμε ακόμη νωπή την ανάμνηση της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Ένα σύμβολο ευλογίας για εμάς τους Χριστιανούς αλλά και σύμβολο πόνου. Ένα σύμβολο που μας φέρνει πιο κοντά στις μνήμες του ξεριζωμού που σήμερα φέρνουμε στο νου μας.
«Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» λέει ο Σεφέρης. Κοιτάζουμε πίσω και τα πάντα σαν να είναι ζωγραφισμένα με τα πιο μελανά χρώματα. Φωτιές, κυνηγητό, απεγνωσμένες κραυγές, έλεος πουθενά….
Ίσως κάποιος πει ότι πρέπει όλα αυτά να τα ξεχάσουμε και να προχωρήσουμε• σήμερα ζούμε μία άλλη εποχή με νέα δεδομένα…
Ναι, οι εποχές άλλαξαν αλλά οι μνήμες αυτές δεν θα πάψουν ποτέ να είναι κομμάτι της ιστορίας μας, της ύπαρξης μας. Και αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να το θυμόμαστε, διότι άνθρωπος χωρίς μνήμες, χωρίς παρελθόν, χωρίς ιστορία είναι άνθρωπος χωρίς ταυτότητα. Το παρόν και το μέλλον μας βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το παρελθόν.
Πολλές φορές συμβαίνει να υπερτονίζουμε το παρελθόν και να εγκλωβιζόμαστε σε αυτό. Ως Χριστιανοί όμως και ως δημιουργικά όντα οφείλουμε να μη μένουμε στο παρελθόν, αλλά μέσα από αυτό να ανοιγόμαστε στο μέλλον, στη δημιουργία, στο καινούριο.
Οι πρόγονοι μας ήρθαν εδώ πάμπτωχοι χωρίς τίποτα αλλά και τα πάντα κατέχοντες. Και το λέω αυτό, διότι έφεραν μαζί τους θησαυρούς ανεκτίμητης αξίας, τους οποίους δεν μπόρεσαν να αξιολογήσουν οι κατακτητές και να τους συλήσουν. Εννοώ τις εικόνες και τα Λείψανα των Αγίων μας, με τα οποία είναι γεμάτες οι ενορίες της Μητρόπολης μας. Δεν πήραν πράγματα, αλλά πήραν ό,τι πολυτιμότερο είχαν….. τους Αγίους τους• αυτό ήταν που τους ένωνε με το δικό τους παρελθόν, με τα πρότυπα που είχαν μεγαλώσει και με τα πρότυπα μέσα από τα οποία μπορούσαν να δουν το μέλλον από μία άλλη οπτική, μέσα από την προοπτική του θανάτου και της Ανάστασης!
Ναι, καλά ακούσατε… την προοπτική του θανάτου. Ο Σεφέρης στο ποίημα του «Μνήμη» λέει « είμαστε ο σπόρος που πεθαίνει». Ο σπόρος πέφτει στη γη, πεθαίνει και φυτρώνει πολλαπλάσιος. Αυτό άλλωστε συμβολίζει και το στάρι που κάνουμε για τους ανθρώπούς μας που έχουν φύγει από αυτή τη ζωή. Διότι αυτό πιστεύουμε• ότι η ζωή δεν τελειώνει στον θάνατο, αλλά ανοιγόμαστε σε μία νέα ζωή. Αφενός στο μέτρο που έχουμε καρποφορήσει στη ζωή μας ζούμε τον Θεό. Αφετέρου στο μέτρο που έχει μέρος στη ζωή μας η παρουσία του Θεού γινόμαστε αιτία να καρποφορούν και οι άνθρωποι του περιβάλλοντος μας. Γι’ αυτό πολλές φορές βλέπουμε την αγιότητα κάποιου να ακολουθεί κάποιος άλλος Άγιος (συνήθως μαθητής του, όπως για παράδειγμα ο Αγ. Παΐσιος διαδέχθηκε τον Αγ. Αρσένιο τον Καππαδόκη). Παραδείγματα αναρίθμητα….
Οι πρόγονοι μας πέθαναν-μαρτύρησαν και μας άφησαν πλούτο πνευματικό• αξίες και πρότυπα για να φωτίζουν τη ζωή μας και να μας δείχνουν το δρόμο προς την αιωνιότητα. Άνθρωποι του πνεύματος που εκφράστηκαν ο καθένας μέσα από το προσωπικό του χάρισμα• μέσα από τη ποίηση, τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική και τη μουσική. Άνθρωποι που μας δίδαξαν και μας έδειξαν με το παράδειγμα τους• τι σημαίνει άγρυπνη συνείδηση, τι σημαίνει θυσία, τι σημαίνει αγάπη, συγχωρητικότητα, τι σημαίνει Χριστιανός, τι σημαίνει να ζεις τον Θεό και να ζει μέσα σου ο Θεός.
Ο χρόνος μας είναι περιορισμένος για να απαριθμήσουμε την χορεία των Αγίων και των ηρώων που ανέδειξαν οι γεμάτες πόνο ημέρες του ξεριζωμού. Ποιόν να πρωτομνημονεύσω; Τους Ιεράρχες, τους πρεσβυτέρους, τους μοναχούς, τους λαϊκούς ή τις γυναίκες που πήδηξαν μαζί με τα παιδιά τους από τους βράχους των Πετρωτών Σμύρνης για να μην ατιμωθούν από τους Τσέτες;
Νομίζω ότι θα ήταν καλύτερα να επικεντρωθώ στις σημαντικότερες στιγμές της ζωής ενός εμβληματικού Ιεράρχη του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Η ζωή του ήταν αφιερωμένη στον Θεό και στο ποίμνιο του. Δύο φορές εξορίστηκε από την επισκοπή του. Ήταν ένας άγρυπνος ποιμένας γεμάτος αγάπη, έτοιμος ακόμη και να θυσιαστεί για το ποίμνιο του. Ένας ηγέτης όπως ακριβώς τον θέλει ο Χριστός. Τον είδαμε να ηγείται πάντα μπροστά από το ποίμνιο χαράζοντας τον δρόμο που θα το οδηγήσει στη γη της Επαγγελίας, στη Βασιλεία των ουρανών.
Γεμάτος θάρρος ο Χρυσόστομος αρνείται να φυγαδευθεί, καθώς Άγγλοι και Γάλλοι πρόξενοι τον προειδοποιούν για τις εξελίξεις που προμηνύονται. Ισχυρίζεται ότι ο ποιμένας δεν εγκαταλείπει ποτέ το ποίμνιο του, αλλ’ αν χρειαστεί θα θυσιαστεί γι’ αυτό• όπως έκανε άλλωστε το πρότυπο του και πρότυπο κάθε Χριστιανού ο ίδιος ο Χριστός.
Θα εστιάσω λίγο περισσότερο στις πιο δύσκολες και σημαντικές στιγμές τις ζωής του για να διδαχθούμε από το παράδειγμά του. Ο λαός μας λέει ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται• τότε θα φανεί το θάρρος του, η νηφαλιότητα του και η εμπειρία του. Έτσι θα δούμε στη συνέχεια στις κρίσιμες αυτές στιγμές να αναδύονται οι καρποί της παρουσίας του Θεού στη ζωή του Αγίου.
Λίγο πριν την σύλληψη του από τις Τουρκικές Αρχές Λειτούργησε, ενώθηκε με τον Θεό και μαζί πήραν το δρόμο για το «Γολγοθά». Η απόφαση των Αρχών ήταν καταδικαστική. Τον παραδώσανε σε ένα μανιασμένο πλήθος για να εκτελέσει την απόφαση…
Τις τελευταίες στιγμές της ζωής του θα ήθελα να τις δούμε μέσα από τα μάτια ενός από τους εκτελεστές του. Ενός ανθρώπου που ανήκε στο μανιασμένο πλήθος. Έτσι λοιπόν θα μεταφέρω αυτούσια τη μαρτυρία ενός Τούρκου ο οποίος συμμετείχε στο μαρτυρικό τέλος του Αγίου Ιεράρχη. Αυτός αργότερα προσπαθώντας να απαλύνει τις τύψεις του εξομολογείται το μαρτυρικό τέλος του Ιεράρχη σε έναν φυλακισμένο -τον μετέπειτα ακαδημαϊκό καθηγητή Γεώργιο Μυλωνά- τον οποίο εντέλει αφήνει ελεύθερο και μπορεί να μας τα διηγηθεί. Λέει λοιπόν:
«Παρακολούθησα το χάλασμα του Δεσπότη σας. Ήμουν μ’ εκείνους που τον τύφλωσαν, που του ‘βγάζαν τα μάτια και αιμόφυρτο, τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά στα σοκάκια του Τουρκομαχαλά, τον ξυλοκοπούσαν, τον έβριζαν και τον πετσόκοβαν. Βαθειά εντύπωση μου έκανε και αξέχαστος θα παραμείνει η στάση του. Στα μαρτύρια που του υπέβαλαν δεν απάντησε με φωνές, με παρακλήσεις, με κατάρες. Το πρόσωπό του κατάχλωμο, σκεπασμένο με το αίμα των ματιών του, και στραμμένο προς τον Ουρανό διαρκώς κάτι ψιθύριζε… Από καιρού σε καιρό, όταν μπορούσε, ύψωνε κάπως το δεξί του χέρι και ευλογούσε τους διώκτες του. Κάποιος πατριώτής μου αναγνωρίζει την χειρονομία της ευλογίας, μανιάζει, μανιάζει και με το τρομερό μαχαίρί του κόβει και τα δυο χέρια του Δεσπότη. Εκείνος σωριάστηκε στη ματωμένη γη με στεναγμό που φαινόταν ότι ήταν μάλλον στεναγμός ανακουφίσεως παρά πόνου. Τόσο τον λυπήθηκα τότε που με δυο σφαίρες στο κεφάλι τον αποτελείωσα. Αυτή είναι η ιστορία μου. Τώρα που σας την είπα ελπίζω πως θα ησυχάσω. Γι’ αυτό σας χάρισα τη ζωή.»
Ώρες γεμάτες Θεό!!!
Δεν βρίσκω πιο κατάλληλες λέξεις για να μιλήσω γι’ αυτές τις ώρες… Διαβάζοντας το παραπάνω απόσπασμα για να το μοιραστώ μαζί σας, τίποτε άλλο δεν μου ήρθε στο μυαλό από εκείνες τις διηγήσεις που ακούμε την Μεγάλη Εβδομάδα. Ο Χριστός παραδίδεται στον όχλο, χλευάζεται, βασανίζεται και την ώρα της Σταύρωσης τον ακούμε να παρακαλεί τον Πατέρα Του και Θεό μας να συγχωρέσει τους σταυρωτές Του.
Τι μυστήριο είναι αυτό!!! Να σε βασανίζουν και εσύ να συγχωρείς, να αγαπάς και να χαρίζεις ευλογίες! Δηλαδή προσφέρεις ό,τι καλύτερο μπορείς να διαθέσεις εκείνη τη στιγμή… την καρδιά σου!!!
Στη καρδιά του Αγίου είχε μορφωθεί ο Χριστός. Ζούσε αυτό που μας προτρέπει να ζήσουμε ο Απόστολος Παύλος. Η ζωή του, η ύπαρξη του, οι σχέσεις του, τα πάντα διέπονταν από την παρουσία του Θεού. Ενεργούσε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού αβίαστα και φυσικά, αφού η ύπαρξη του ήταν γεμάτη Θεό!
Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζει να ζει και να μας ευλογεί σήμερα απαλλαγμένος από κάθε πόνο. Αν προσευχόταν για τους βασανιστές του, τότε σίγουρα θα προσεύχεται για ’μας που επικαλούμαστε τη βοήθεια του. Σίγουρα θα βρίσκεται ανάμεσα μας με όλη τη χορεία των Μικρασιατών Αγίων και θα Κοινωνούν μαζί μας• αφού η Θ. Κοινωνία – ο Χριστός είναι το σημείο συνάντησης μας με τους ανθρώπους που έχουν φύγει από αυτή την ζωή είτε έχουν αγιάσει, είτε όχι. Αυτό είναι το μνημόσυνο• είναι η Κοινωνία – Ένωση Θεού και ανθρώπου. Εκεί συναντόμαστε και ζητάμε οι πρόγονοι μας να μένουν αιώνια στη μνήμη του Θεού.
Οι μνήμες μπορεί να μας πονούν… Μνήμες ξεριζωμού, μνήμες χαμένων πατρίδων μνήμες χαμένων προσώπων, αλλά και μνήμες που μας κάνουν περήφανους και μας δίνουν δύναμη να αγωνιστούμε και να αγιάσουμε. Η ματιά μας στρέφεται στους πνευματικούς φάρους οι οποίοι σηματοδοτούν το δρόμο της αιωνιότητας που περνά μέσα από την αγάπη, τη θυσία και τη συγχωρητικότητα.
Σεβασμιώτατε, ευχηθείτε οι ζωές μας να γεμίσουν με τη Χάρη του Θεού, ώστε να καταστούμε συνεχιστές της παρακαταθήκης που μας άφησαν οι πρόγονοι μας!
Η μνήμη τους θα μείνει ανεξίτηλη στις ζωές μας, όπως αιώνια ζει στη μνήμη του Θεού.
Αιωνία τους η μνήμη!