Άγιος Γρηγόριος Επίσκοπος Νύσσης

Η μνήμη του πανδήμως τελείται την 10η Ιανουαρίου.

Ο Άγιος Γρηγόριος επίσκοπος Νύσσης της Μικράς Ασίας γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου γύρω στο 335 μ. Χ και ήταν ο νεότερος αδελφός του Μεγάλου Βασιλείου. Η οικογένεια του, που στο σύνολό της στόλισε το αγιολόγιο της Εκκλησίας μας, ήταν διαπρεπείς. Το γεγονός αυτό έδωσε τη δυνατότητα στον Βασίλειο να σπουδάσει δίπλα σε φημισμένους δασκάλους της εποχής εκείνης και τη γνώση αυτή να την μεταλαμπαδεύσει στον αδελφό του Γρηγόριο, στην μητέρα του Εμμέλεια και στην αδελφή του Μακρίνα. Ο Γρηγόριος κατέστη πιστός μελετητής των επιστημών της εποχής αναπτύσσοντας σχέσεις, όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του, με τους μεγάλους διδασκάλους της ρητορικής, όπως τον διάσημο σοφιστή Λιβάνιο. Νους δραστήριος και ακούραστος θιασώτης της φιλοσοφίας, ο μικρότερος αδελφός του Βασιλείου εντρύφησε στον Πλάτωνα και στα λοιπά φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής του με κύριό του μέλημα την μελέτη της Αγίας Γραφής. Στο έργο του Γρηγορίου μπορεί να απαντήσει κανείς την σύμπλευση της φιλοσοφίας με την Θεολογία. Μιας φιλοσοφίας που λειτουργεί επικουρικά στην Θεολογία και εκφράζεται ως γέννημα αυτής.

Μολονότι ο Γρηγόριος ανέπτυξε σχέσεις με τις μοναστικές αδελφότητες του Πόντου, φαίνεται ότι δεν εισήχθη σε κάποια από αυτές. Έκανε οικογένεια και αποφάσισε να ασχοληθεί με τα εκκλησιαστικά σε μεγάλη ηλικία, έχοντας διαπρέψει στο χώρο της ρητορικής. Χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος μετά το 370 μ. Χ. Το 372, παρά τη θέλησή του, χειροτονείται από τον αδελφό του επίσκοπος Νύσσης και το 375 χάνει την αγαπημένη του σύζυγο. Πρέπει να σημειώσουμε ότι μέχρι και τον 6ο αιώνα, οι ιεροί κανόνες της Εκκλησίας μας επέτρεπαν σε εγγάμους κληρικούς την ανέλιξή τους στο επισκοπικό αξίωμα. Τα χρόνια της αρχιερατείας του δεν κύλησαν ομαλά. Κατηγορήθηκε για μη κανονική εκλογή και για άδικη οικειοποίηση εκκλησιαστικών χρημάτων. Έτσι, ο άγιος αυτός και φωτισμένος επίσκοπος καθαιρείται και εξορίζεται στα 376 στη Σελεύκεια. Η καθαίρεσή του ανακαλείται και επιστρέφει από την εξορία ένα χρόνο αργότερα και γίνεται δεκτός από το ποίμνιό του με ενθουσιασμό.

Πιστός και Ορθόδοξος, ορθοτομεί τον Λόγο της Αληθείας στη σύνοδο της Αντιόχειας (379), η οποία πολέμησε την αίρεση των Απολλιναριστών. Στη δε σύνοδο της Κωνσταντινούπολης (381), η οποία οδήγησε στην Β’ οικουμενική σύνοδο, κατέλαβε ξεχωριστή θέση ως θεολογικός της εκφραστής. Θα κοιμηθεί εν Κυρίω το έτος 395 μ.Χ, αφήνοντας πληθώρα θεολογικών συγγραμμάτων.

Η Γ’ οικουμενική σύνοδος (431) θα τον ονομάσει “ἄνδρα μετά τόν ἀδελφόν δεύτερον ἐν τε λόγοις καί τρόποις” ενώ η Ζ’ οικουμενική σύνοδος (787) του απέδωσε τον τίτλο “πατήρ πατέρων”.

Η τιμία κάρα του φυλάσσεται ως πολύτιμος θησαυρός στον ιερό ενοριακό ναό Αγίου Ευσταθίου Περισσού, προερχόμενη από τις αλησμόνητες πατρίδες της ρωμαίικης Ανατολής. Η παρουσία του ιερού του λειψάνου καθιστά τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης, τον πατέρα των πατέρων, ως έναν από τους ουράνιους προστάτες της Ιεράς μας Μητροπόλεως.